چرا از کار جمعی غافل هستیم؟

چرا از کار جمعی غافل هستیم؟

در این پست سعی شده است که به ضرورت کار جمعی و برخی مزایا و اصول آن در حد امکان بطور مختصر اشاره شود. با ما همراه باشید.

یکی از عرصه های حقیقی نمود شخصیت انسان، عرصه کار و تلاش است. انسان ها در میدان کار، جوهر درونی خود را به نمایش می گذارند و به میزان پویش و تلاشی که دارند، دلبستگی های خود را به بقا و ادامه حیات در این دنیا نشان می دهند.

«کار مفید» علاوه بر آن که اجتماع انسانی را می سازد، پرورش دهنده و سازنده خود شخص نیز می باشد؛ زیرا هر چه او با تلاش و کوشش سر و کار داشته باشد، فلز وجودش شفاف تر می شود.

اسلام، کار مفید و سازنده را در چارچوب معیارهای ارزشی «عبادت» دانسته و رشد و تعالی انسان را تنها در سایه کوشش می داند و معتقد است که پایه و اساس هر تمدن را باید بر اساس تلاش های آگاهانه گذاشت. گفتنی است که تمدن های پیشین، چیزی جز حاصل کوشش های مخلصانه و عالمانه تلاش گران فراوان نبوده است.

⮜ بیشتر بخوانید: ویژه نامه تشکیلات از نگاه بزرگان

ضرورت کار جمعی

ضرورت کار جمعی را می توان از جوانب گوناگون مورد مطالعه و بررسی قرار داد؛ زیرا انجام برخی کارها به صورت فردی امکان پذیر نیست و لازم است تا به صورت گروهی صورت بگیرد، مثل بلند کردن یک وزنه سنگین که به نیروی افراد زیادی نیاز دارد.

گاهی نیز هر چند امکان انجام کار به صورت فردی وجود دارد، اما مستلزم تحمل هزینه فراوان و فشار زیاد است که از لحاظ کیفیت اجرا نیز قابل مقایسه با صورت جمعیِ آن نیست.

در متون دینی هم می توان شواهد و مؤیداتی برای ضرورت کار گروهی همراه با مشورت پیدا کرد که البته با توجه به مقدمه ای که گذشت، این بیانات ارشاد به حکم عقل خواهد بود.

در برخی آیات و روایات، مضامینی وجود دارد که حاکی از اهمیتِ کارگروهی است، به عنوان مثال در آیه شریفه "تعاونوا علی البرّ و التقوی"( سوره مائده، آیه 2)، یعنی: و در نیكوكارى و تقوا همكارى كنید؛ به تعاون و همکاری در تمام کارهای خیر امر شده است.

مزایای کار جمعی

1. هم فکری و تقویت اندیشه ها از گرد هم آمدن افراد، ایده های قوی و آرای محکم تولید می شود. امام علی(علیه السلام) فرمود:"اضربوا بعض الرّأی ببعض یتولّد منه الصّواب"( سوره آل عمران، آیه 103): رأی ها را، برخى بر برخى دیگر، عرضه كنید (و آن ها را كنار هم نهید)، كه راى صحیح از آن متولد خواهد شد.

وقتی افرادی برای انجام یک کار گرد هم می آیند و نسبت به چگونگی آن فکر و اظهار نظر می کنند؛ آن کار کامل و جامع خواهد شد، در صورتی که اگر تنها یک نفر در آن موضوع اندیشه و اقدام کند،نتیجه آن چندان ثمر بخش نخواهد بود.

2.با کار گروهی انگیزه انسان در جمع تشدید می شود. وقتی با دیگران همراه می شویم، امیدمان به اتمام کار بیشتر می شود و استقامت ما برای پافشاری در پی گیری مقصد افزایش می یابد.

مشاهده حرکت و عمل دیگران ما را به تحرک و عمل وا می دارد."واعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تَفَرَّقُوا"( همان، آیه 105) و همگان دست در ریسمان خدا زنید و پراكنده مشوید و از نعمتى كه خدا بر شما ارزانى داشته است یاد كنید.

5. کار گروهی موجب رشد قدرت فکری و عملی اعضا می شود. در گروه، افراد از یکدیگر کار می آموزند و به سرعت و سهولت بیشتری نیروی انسانی پدید می آید و این قدرت، ناشی از آن است که اندیشه های انسان را در جمع، در معرض آزمایش و نقد می گذارد و نقاط ضعف و قوت آن آشکار می گردد و تجارب انسانی نیز به صورتی انباشته فراهم می آید. "وَ لا تَکُونُوا کَالَّذینَ تَفَرَّقُوا وَ اخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْبَیناتُ وَ أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ عَظیمٌ"(همان، آیه 104) همانند آن كسان مباشید كه پس از آنكه آیات روشن خدا بر آنها آشكار شد، پراكنده گشتند و با یكدیگر اختلاف ورزیدند، البته براى اینان عذابى بزرگ خواهد بود.

6. در کار جمعی همه اعضا نسبت به کار احساس مسؤلیت دارند و خود را منسوب و متعلق به آن می بینند. همه با یک رسالت و یک هدف حرکت می کنند و از این که می بینند جز با همکاری دیگران کار پیش نمی رود نسبت به دیگران نیز احساس وابستگی می کنند. همه در یک جبهه اند و مانند یک پیکر واحد عمل می کنند.وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ(همان،آیه 104) باید كه از میان شما گروهى باشند كه به خیر دعوت كنند و امر به معروف و نهى از منكر كنند. اینان رستگاران  اند.

تقسیم کار

تقسیم کار یکی از بزرگترین فوائد در کار جمعی می باشد به طوری که از دیدگاه امام علی علیه السلام انسان موجودی اجتماعی است و برای حیات و استمرار و ثبات جامعه لازم است که هر فرد متناسب با استعداد و توانایی و مهارت خویش به کاری مشغول باشد؛ زیرا بسیاری از احتیاجات و نیازهای مردم از طریق تقسیم کار و کار جمعی و گروهی بهتر و سهل تر برطرف می گردد.
امام علی علیه السلام فرمود:
یرجع اصحاب المهن الی مهنتهم، فینتفع الناس بهم کرجوع البناء الی بنائه، و النساج الی منسجه، و الخباز الی مخبزه؛ (نهج البلاغه، پیشین، حکمت 199/2 و3) صاحبان کسب و کار و پیشه وران به کارهای خود باز می گردند و مردم از تلاش آنان سود می برند: بنا به ساختن ساختمان و بافنده به بافندگی و نانوا به نانوایی روی می آورد.
امام علی علیه السلام فرمود:من اوما الی متفاوت خذلته الحیل؛ (نهج البلاغه، پیشین، صص 727و 726، حکمت 403)کسی که به کارهای گوناگون بپردازد، خوار شده و پیروز نمی شود.

حضرت علی علیه السلام در زمینه تقسیم کار به تفکیک کار بین زن و مرد توجه داشته، امور خانه را به عهده زن و کارهای خارج از منزل را به عهده مرد می داند. هم چنین معتقد است که باید کارهایی به زنان واگذار شود که با روحیه و جسم آنها انطباق و سازگاری داشته باشد.

امام علی علیه السلام فرمود:
لاتملک المراة من امرها ما جاوز نفسها، فان المراة ریحانة و لیست بقهرمانة؛ (همان، صص 537- و 536، نامه 31/118) کاری را که برتر از توانایی زن است، به او وا مگذار، که زن گل بهاری است، نه پهلوانی سخت کوش.

یکی از آثار تقسیم کار جلوگیری از اتلاف وقت و منابع و انجام امور براساس مدیریت و برنامه ریزی است. تقسیم کار به سرعت در فعالیت ها و افزایش کارایی می انجامد.

در این مورد علی علیه السلام طی نامه ای به حضرت امام حسن علیه السلام می فرماید:
اجعل لکل انسان من خدمک عملا تاخذه به، فانه احری الایتوالکوا فی خدمتک؛ (همان، صص 537- 536، نامه 31/119) کار هر کدام از خدمت کارانت را معین کن که او را در برابر آن کار مسئول بدانی. تقسیم درست کار سبب می شود کارها را به یکدیگر وانگذارند و در خدمت سستی نکنند.

امام علی علیه السلام به تقسیم کار از نظر فردی و تاثیر آن بر زندگی خانوادگی و شخصی افراد نیز سفارش کرده است. مسلمان واقعی لازم است که ساعات شبانه روز زندگی خویش را به سه قسم طبقه بندی کند: یک قسم به عبادت و امور معنوی، قسمتی برای کار و فعالیت و کسب درآمد و قسمتی دیگر را برای استراحت و امور منزل.

امام علی علیه السلام فرمود:
للمؤمن ثلاث ساعات: فساعة یناجی فیها ربه، و ساعة یرم معاشه، و ساعة یخلی بین نفسه و بین لذتها فیما یحل و یجمل و لیس للعاقل ان یکون شاخصا الا فی ثلاث: مرمة لمعاش، او خطوة فی معاد، او لذة فی غیر محرم؛ (همان، صص 725- 724، حکمت 390)

مؤمن باید شبانه روز خود را به سه قسمت تقسیم کند: زمانی را برای نیایش و عبادت پروردگار و زمانی را برای تامین هزینه زندگی، و زمانی را برای خود و لذت هایی که حلال و زیباست. خردمند را نشاید جز آن که در پی سه چیز برود: کسب حلال برای تامین زندگی، یا گام نهادن در راه آخرت، یا به دست آوردن لذت های حلال.

مولای متقیان سفارش می کردند که کار و تلاش بر طبق برنامه ریزی و روزانه صورت گیرد:
امض لک یوم عمله، فان لکل یوم ما فیه؛ (همان، صص 585- 584، نامه 53/115) کار هر روز را در همان روز انجام ده؛ زیرا هر روزی، کار مخصوص به خود دارد.

در کار جمعی همه اعضاء نسبت به کار احساس مسئولیت دارند و خود را منسوب و متعلق به آن می بینند. همه با یک رسالت و یک هدف حرکت می کنند و از این که می بینند جز با همکاری دیگران کار پیش نمی رود نسبت به دیگران نیز احساس وابستگی می کنند. همه در یک جبهه هستند و مانند یک پیکر واحد عمل می کنند."وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ"باید كه از میان شما گروهى باشند كه به خیر دعوت كنند و امر به معروف و نهى از منكر كنند. اینان رستگاران اند

رابطه طبقات و اقشار با تقسیم کار امام علی علیه السلام در عهدنامه معروف خود به مالک اشتر به وجود طبقات و اقشار در جوامع انسانی اشاره می کند. در این مورد می فرماید:
امور مردم جز با سپاهیان استوار نگردد و پایداری سپاهیان جز به خراج و مالیات رعیت انجام نمی شود. با آن برای جهاد با دشمن تقویت گردند و برای اصلاح امور خویش به آن تکیه کنند و نیازمندی های خود را برطرف سازند. سپس سپاهیان و مردم، جز با گروه سوم نمی توانند پایدار باشند و آن قضات و کارگزاران دولت، و نویسندگان حکومت اند، که قراردادها و معاملات را استوار می کنند و آنچه به سود مسلمانان است، فراهم می آورند و در کارهای عمومی و خصوصی مورد اعتمادند و گروه های یاد شده بدون بازرگانان و صاحبان صنایع نمی توانند، دوام بیاورند؛ زیرا آنان وسایل زندگی را فراهم می آورند و در بازارها عرضه می کنند و بسیاری از وسایل زندگی را با دست می سازند که از توان دیگران خارج است. قشر دیگر، طبقه پایین از نیازمندان و مستمندان اند که باید به آنها بخشش و یاری کرد. (همان، ص 573، نامه 53/8)

وجود نیازها و احتیاجات مختلف در طول زندگی افراد در جامعه ایجاب می کند که طبقات و اقشار متعددی وجود داشته باشد تا بر اساس همکاری و تعاون نیازها برطرف شود. این تعاون و همکاری به گسترش «تقسیم کار» می انجامد. هریک از انسان ها بر اساس استعدادها، توانایی ها، خصوصیات جسمانی و روحی و علائق به کاری مشغول می گردند. طبقات و اقشار در تعارض و تضاد با یکدیگر نیستند؛ بلکه به تداوم و بقای حیات اجتماعی و افزایش انسجام اجتماعی کمک می کنند.

علی علیه السلام معتقد است که علاوه بر تقسیم کار در جامعه، انجام کارها و فعالیت ها و تولیدات زمانی می تواند به طور مطلوب انجام شود که امنیت نسبی در جامعه به وجود آید و خلاف کاران و اوباش در جامعه توانایی انجام اعمال خلاف را نداشته باشند.

فرآوری: زهرا اجلال، تبیان.
----------------------------
منابع:
مقاله سلمان مهدوی
سایت حوزه
سایت اندیشه قم
سایت خبرآنلاین